Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh đã trở thành một kỹ năng thiết yếu, mở ra vô vàn cơ hội học tập và phát triển sự nghiệp. Nhận thức được tầm quan trọng đó, nhiều bậc phụ huynh Việt Nam mong muốn cho con tiếp xúc với tiếng Anh từ rất sớm. Tuy nhiên, một câu hỏi lớn và cũng là nỗi trăn trở của không ít người lại chính là: “Ba mẹ phát âm không chuẩn thì có nên dạy tiếng Anh cho con không?”
Nỗi lo sợ rằng mình sẽ “gieo mầm” sai lệch, hình thành những thói quen phát âm khó sửa cho con là hoàn toàn có cơ sở. Dù vậy, việc vội vàng kết luận rằng ba mẹ phát âm chưa chuẩn thì không nên dạy con tiếng Anh có lẽ là một góc nhìn chưa toàn diện. Trên thực tế, vai trò của ba mẹ vẫn vô cùng quan trọng, miễn là chúng ta tiếp cận đúng cách và có chiến lược phù hợp.
Nội dung bài viết
Những rủi ro tiềm ẩn khi ba mẹ phát âm chưa chuẩn tự dạy con
Trước hết, cần phải thẳng thắn nhìn nhận những rủi ro có thật. Giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi là “thời kỳ vàng” để trẻ học ngôn ngữ. Bộ não của trẻ lúc này giống như một miếng bọt biển, có khả năng thẩm thấu và bắt chước mọi âm thanh nghe được một cách tự nhiên. Nếu nguồn âm thanh đầu vào (input) chủ yếu đến từ ba mẹ với cách phát âm chưa chính xác, trẻ sẽ sao chép nguyên bản những lỗi sai đó.
Hình thành lỗi phát âm hóa thạch (Fossilized Errors)
Đây là rủi ro lớn nhất. Khi một lỗi phát âm được lặp đi lặp lại trong một thời gian dài, nó sẽ hằn sâu vào tiềm thức và trở thành một “lỗi hóa thạch”.
Ví dụ, trẻ có thể quen với việc bỏ qua âm cuối (ending sounds) như “like” thành “lai”, “book” thành “búc”, hoặc phát âm sai những âm khó trong tiếng Anh như /θ/ (trong “three”) và /ð/ (trong “this”). Việc sửa chữa những lỗi này ở giai đoạn sau sẽ tốn rất nhiều thời gian và công sức, đôi khi còn khó hơn cả việc học lại từ đầu.
Ảnh hưởng đến ngữ điệu và nhịp điệu
Phát âm không chỉ là việc nói đúng từng âm riêng lẻ. Nó còn bao gồm trọng âm từ, trọng âm câu, và ngữ điệu (intonation). Đây là những yếu tố tạo nên “nhạc tính” của ngôn ngữ và giúp truyền tải cảm xúc, thái độ. Khi ba mẹ nói tiếng Anh theo kiểu “bằng bằng” của tiếng Việt, trẻ cũng sẽ bắt chước theo, khiến cho khả năng nói tiếng Anh của con sau này trở nên thiếu tự nhiên, cứng nhắc và khó nghe.
Hạn chế khả năng nghe hiểu
Khi chỉ quen nghe một kiểu phát âm duy nhất (và lại là phát âm chưa chuẩn), trẻ sẽ gặp khó khăn rất lớn khi tiếp xúc với các nguồn tiếng Anh đa dạng từ người bản xứ hoặc người nói tiếng Anh từ các quốc gia khác. Con có thể không nhận ra từ vựng mình đã học khi nghe người bản xứ nói, từ đó dẫn đến tâm lý sợ nghe, ngại giao tiếp.
Gây mất tự tin cho trẻ
Khi lớn hơn một chút, được tiếp xúc với giáo viên ở trường, xem phim hoạt hình hay nghe nhạc, trẻ có thể nhận ra sự khác biệt giữa cách phát âm của mình và cách phát âm chuẩn. Điều này có thể khiến con cảm thấy xấu hổ, tự ti, và dần mất đi sự hứng thú ban đầu với việc học tiếng Anh.
Vai trò không thể thay thế của ba mẹ và giải pháp khắc phục
Mặc dù có những rủi ro như trên, nhưng điều đó không có nghĩa là ba mẹ nên hoàn toàn “đứng ngoài cuộc”.
Ngược lại, sự tham gia của ba mẹ chính là yếu tố then chốt để khơi dậy và duy trì niềm đam mê ngôn ngữ ở trẻ. Vấn đề không nằm ở việc ba mẹ có nên dạy hay không, mà là “dạy như thế nào”.
Chuyển từ vai trò “người thầy” sang “người bạn đồng hành”
Thay vì cố gắng dạy con những gì mình chưa chắc chắn, ba mẹ hãy trở thành một người bạn cùng con khám phá thế giới tiếng Anh.
Hãy cho con thấy rằng việc học là một hành trình thú vị, và cả ba mẹ cũng đang học hỏi. Thái độ này không chỉ giúp giảm áp lực cho cả ba mẹ và con cái, mà còn dạy cho con một bài học quý giá về tinh thần học tập suốt đời và không sợ mắc lỗi.
Tạo dựng môi trường và truyền cảm hứng
Đây chính là vai trò lớn nhất và quan trọng nhất mà không một trung tâm Anh ngữ hay giáo viên nào có thể thay thế được. Ba mẹ có thể tạo ra một không gian ngập tràn tiếng Anh tại nhà một cách tự nhiên.
Cùng con xem một bộ phim hoạt hình bằng tiếng Anh (có phụ đề), cùng nghe và nhún nhảy theo những bài hát thiếu nhi vui nhộn, hay dán những mẩu giấy ghi tên đồ vật bằng tiếng Anh khắp nhà. Sự hào hứng và thái độ tích cực của ba mẹ sẽ là ngọn lửa truyền cảm hứng mạnh mẽ nhất cho con.
Tận dụng công nghệ và các nguồn học liệu chuẩn
Trong thời đại số, việc tiếp cận với nguồn phát âm chuẩn chưa bao giờ dễ dàng đến thế. Ba mẹ chính là người “nhạc trưởng” lựa chọn và đưa những công cụ này vào quá trình học của con.
- Ứng dụng và website: Các ứng dụng như Duolingo Kids, Lingokids, Starfall cung cấp các bài học, trò chơi với phát âm của người bản xứ.
- Kênh YouTube: Các kênh như Cocomelon, Super Simple Songs, Little Baby Bum có vô vàn bài hát với giai điệu bắt tai và phát âm rõ ràng, giúp trẻ thẩm thấu ngôn ngữ một cách tự nhiên.
- Sách nói (Audiobooks) và truyện tranh tương tác: Nghe người bản xứ kể chuyện giúp trẻ làm quen với ngữ điệu và cách kể chuyện lôi cuốn.
- Từ điển có phát âm: Khi gặp một từ mới, ba mẹ hãy tập thói quen cùng con tra từ điển trực tuyến (như Oxford, Cambridge) và bấm vào biểu tượng chiếc loa để nghe phát âm chuẩn. Sau đó, cả hai cùng lặp lại. Đây là cách học cùng con vô cùng hiệu quả.
Tập trung vào giao tiếp và từ vựng, thay vì chỉ chú trọng phát âm
Mục tiêu cuối cùng của ngôn ngữ là để giao tiếp. Ở giai đoạn đầu, việc giúp con xây dựng vốn từ vựng cơ bản (màu sắc, con vật, đồ vật) và các mẫu câu đơn giản (“I like apples”, “This is a cat”) là cực kỳ quan trọng. Ba mẹ hoàn toàn có thể làm tốt việc này thông qua flashcards, trò chơi, và các hoạt động hàng ngày.
Hãy khuyến khích con mạnh dạn sử dụng những gì đã học để diễn đạt ý muốn, dù phát âm còn sai sót. Sự tự tin trong giao tiếp quan trọng hơn sự hoàn hảo trong phát âm.
Kết luận
Quay trở lại câu hỏi ban đầu, ba mẹ phát âm không chuẩn hoàn toàn NÊN dạy tiếng Anh cho con. Tuy nhiên, hãy dạy một cách thông thái. Đừng cố gắng trở thành một giáo viên phát âm hoàn hảo, mà hãy là một người đồng hành đầy cảm hứng, một người kiến tạo môi trường và một người hướng dẫn con tiếp cận với những nguồn học liệu chuẩn xác.
Vai trò của ba mẹ không phải là cung cấp một đầu vào phát âm hoàn hảo, mà là thắp lên trong con tình yêu với ngôn ngữ và xây dựng cho con sự tự tin để bước vào hành trình chinh phục tiếng Anh. Sự ấm áp, kiên nhẫn và niềm vui mà ba mẹ mang lại trong mỗi “giờ học” tại nhà chính là nền tảng vững chắc nhất, là món quà vô giá mà không một công nghệ hay người thầy nào có thể sánh được.
Ba mẹ không cần phải là “chuẩn phát âm” để trở thành người đồng hành tuyệt vời. Hãy để Happy Garden cùng bạn tạo nên môi trường học tập tràn đầy cảm hứng, nơi con yêu khám phá tiếng Anh với sự tự tin và niềm vui. Tình yêu, sự kiên nhẫn và những khoảnh khắc ấm áp bạn mang đến sẽ là món quà vô giá, giúp con đặt những viên gạch đầu tiên vững chắc trên hành trình chinh phục ngôn ngữ mới.
